celuloza

celuloza (engl. cellulose; njem. Zellulose; rus. целлюлоза), polisaharid, bijela vlaknasta tvar bez okusa i mirisa, netopljiva u vodi i organskim otapalima, (C₆H₁₀O₅)_n. Građena je od dugih nizova međusobno povezanih molekula disaharida celobioze, od koje potpunom hidrolizom nastaje glukoza. Glavni je sastojak biljnih staničnih stijenka i najrasprostranjeniji organski spoj u prirodi. U gotovo čistom stanju nalazi se u pamuku (98%), a u drvu je ima 40…50%, uz  → lignin i druge primjese. Proizvodi se u velikim količinama kuhanjem smrekova drva bez kore u sulfitnoj lužini (sastoji se od sumporaste kiseline H₂SO₃ i kalcijeva bisulfita Ca(HSO₃)₂) uz povišen tlak i temperaturu, čime se uklanjaju primjese (lignin i hemiceluloza), ili kuhanjem s natrijevom lužinom i natrijevim sulfatom. Kratkotrajnim djelovanjem sumporne kiseline prelazi u nabubrenu koloidnu modifikaciju amiloid, koji se upotrebljava za proizvodnju pergamentnoga papira. Djelovanjem dušične kiseline, u smjesi sa sumpornom kiselinom, prelazi u nitrocelulozu, sirovinu u proizvodnji bezdimnoga baruta, → celuloida, viskoze i → celofana. S anhidridom octene kiseline celuloza prelazi u acetate, tzv. acetilceluloze, koje se upotrebljavaju za proizvodnju plastike i umjetnih vlakana (acetatne svile).