štap

štap (engl. truss member; njem. Stab; rus. стержень), u mehaničkim konstrukcijama, element kojemu je poprečna dimenzija višestruko manja u odnosu na njegovu duljinu. Ovisno o obliku, štapovi su ravni ili zakrivljeni. Crta što spaja središta poprečnih presjeka štapa zove se os štapa. Poprečni presjek štapa okomit je na njegovu os, a može biti puni (kružni, šesterokutni i sl.), šuplji (cijevni) ili profilirani. U rešetkastim konstrukcijama, kao što su neki krovni nosači, stupovi dalekovoda, dijelovi mostova, dizalice, antenski stupovi i sl., štapovi su obično ravni, jednolikoga poprečnoga presjeka (prizmatični štapovi) i u idealnom slučaju opterećeni duž osi vlačno ili tlačno. U stvarnosti, zbog različitih učvršćenja krajeva štapa koja nisu idealne zglobne veze, pojavljuje se i njihovo neznatno savijanje, ali se ono u proračunima zanemaruje. U konstrukcijama su veća opasnost tlačno opterećeni štapovi. Ako je tlačna sila veća od dopuštene, zbog vitkosti štapa doći će prije do njegova → izvijanja nego što će popustiti neki od štapova opterećenih jačim vlačnim silama. Zbog toga se štapne konstrukcije najčešće dimenzioniraju na izvijanje prema najopterećenijem tlačnom štapu. Za štapove većih poprečnih dimenzija (debeli štapovi), zakrivljene štapove i štapove promjenljiva presjeka primjenjuju se složeniji proračuni. Ovisno o opterećenju, u njihovim se poprečnim presjecima pojavljuju istodobno tlačna i vlačna naprezanja, a katkada i vitoperenje poprečnih presjeka. → nosač, rešetkasti